Chuyển Đổi Kép & ESG: Nền Tảng Pháp Lý Cho Chiến Lược Phát Triển Bền Vững của Doanh Nghiệp Việt Nam

Tóm tắt: Trước những tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường, việc phát triển kinh tế đã không còn chỉ nhằm sản sinh ra lợi nhuận tuyệt đối, mà còn hướng tới các yếu tố “xanh”, bền vững. Trong suốt nhiều thập kỷ, hàng chục sáng kiến được các quốc gia đưa ra, từ các cơ chế khuyến khích, tài chính xanh đến các biện pháp xử phạt, nhưng chưa có một cơ chế toàn diện để đánh giá hiệu quả thực thi.

Trong bối cảnh đó, chính sách ESG xuất hiện như một công cụ quan trọng, giúp doanh nghiệp đo lường, đánh giá và định hướng các hoạt động của mình theo các tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị, từ đó góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững. Lúc này, việc đổi mới công nghệ bỗng trở nên rất thiết yếu, là bước đi quan trọng để doanh nghiệp tuân thủ ESG và đảm bảo hiệu quả kinh doanh. Một mục tiêu kép sau đó được đặt ra – cùng chuyển đổi công nghệ và chuyển đổi xanh, tất cả nhằm hướng tới mục tiêu sau cùng về bảo vệ môi trường của toàn cầu.

Nguồn: Baochinhphu.vn, Thời báo Ngân hàng, Diễn đàn Doanh nghiệp và một số website khác.

Chuyển đổi kép:

Là việc ứng dụng công nghệ và dữ liệu giúp thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững. Đây là mối quan hệ tương hỗ, theo đó, chuyển đổi số là phương tiện để hiện thực hóa các mục tiêu chuyển đổi xanh.

ESG:
Là bộ tiêu chuẩn được sử dụng để đánh giá tác động của công ty trên ba khía cạnh:

E – Môi trường: bao gồm các vấn đề như quản lý chất thải, tiêu thụ năng lượng, bảo vệ đa dạng sinh học, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu;
S – Xã hội: bao gồm quyền lao động, sức khỏe và an toàn, quản lý chuỗi cung ứng và tác động xã hội khác của doanh nghiệp;
G – Quản trị: đánh giá cơ cấu quản trị của công ty, bao gồm quản trị rủi ro, thành phần hội đồng quản trị, đạo đức kinh doanh, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Phát triển bền vững và mối quan hệ giữa 3 thuật ngữ:
Chỉ sự cân bằng và duy trì các hoạt động ở mức độ có thể tiếp tục được thực hiện lâu dài mà không gây hại cho môi trường tự nhiên, không làm cạn kiệt nguồn lực và không gây ra hậu quả tiêu cực cho các thế hệ tương lai, hướng tới yếu tố “3P” – Profit, People và Planet.

Chuyển đổi kép là cách doanh nghiệp triển khai các thực hành ESG. ESG đóng vai trò như khung đo lường và định hướng cho quá trình này, còn phát triển bền vững chính là đích đến cuối cùng mà doanh nghiệp hướng tới.

Xu hướng quốc tế

Theo phân tích của Reuters, dòng vốn ESG dự kiến tăng từ 18,4 nghìn tỷ USD năm 2021 lên khoảng 33,9 nghìn tỷ USD vào năm 2026, chiếm tới ~21,5% tổng tài sản quản lý toàn cầu. ESG cũng ngày càng được nhìn nhận đa chiều, vượt ra ngoài giảm phát thải carbon, bao gồm các khía cạnh xã hội, quản trị và bảo vệ sinh thái, nhằm tạo giá trị lâu dài cho doanh nghiệp, cộng đồng và môi trường. Doanh nghiệp không chỉ tuân thủ quy định mà đưa ESG thành trọng tâm chiến lược, đồng thời sử dụng các công cụ quản lý rủi ro khí hậu, stress-testing và phân tích tác động. Các ứng dụng công nghệ số và AI cũng được nghiên cứu triển khai ở nhiều nơi, nhằm giám sát, đo lường và dự báo hiệu quả ESG, đồng thời quản lý rủi ro khí hậu một cách khoa học. Cùng với đó, các khung pháp lý quốc tế như ISSB, CSRD hay SEC siết chặt yêu cầu công bố minh bạch, tạo áp lực chống greenwashing và thúc đẩy tính trách nhiệm thực chất.

Mặc dù đi sau chuyển đổi xanh, nhưng trong mấy năm trở lại đây, đặc biệt dưới tác động của dịch COVID-19, chuyển đổi số đang trở thành xu hướng chính trong quá trình phát triển của các quốc gia trên thế giới.

Một số quốc gia đã lồng ghép các mục tiêu về “chuyển đổi xanh” và mục tiêu về khí hậu trong các chương trình và chính sách chuyển đổi số.

Chẳng hạn, Kenya với chính sách thông tin, truyền thông và công nghệ quốc gia năm 2019 xem công nghệ thông tin-truyền thông như một công cụ tăng cường “mô hình hoá, thích ứng, giảm thiểu, giám sát và ứng phó với biến đổi khí hậu thông qua việc sử dụng hợp lý các ứng dụng công nghệ thông tin-truyền thông. Ngoài ra, một số nước đã ban hành các kế hoạch, quy định và ưu đãi nhằm “xanh hoá” ngành công nghệ thông tin-truyền thông. Điển hình như Pháp đánh thuế doanh nghiệp theo mức tiêu thụ điện năng, giảm thuế cho các trung tâm dữ liệu nếu đáp ứng được một số tiêu chí về hiệu quả năng lượng. Trung Quốc ban hành kế hoạch “Dữ liệu phương Đông, điện toán phương Tây” vào năm 2020 nhằm mở rộng năng lực của trung tâm dữ liệu ở miền đông và miền tây Trung Quốc, bao gồm các tiêu chí về mức hiệu quả sử dụng điện năng.

Thực trạng áp dụng tại Việt Nam

Nỗ lực trong chính sách

Việt Nam đã thể hiện những nỗ lực đa chiều để nắm bắt quá trình chuyển đổi kép. Chẳng hạn, Việt Nam đã có Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn 2050. Năm 2025 sẽ là một năm bản lề bởi Việt Nam phấn đấu đạt được nhiều mục tiêu quan trọng trong năm tới, chẳng hạn như kinh tế số sẽ chiếm 25% GDP và tỷ trọng tín dụng xanh trong nền kinh tế đạt 10%.

Theo sau đó nhiều chính sách mang tính đột phá, nhằm khuyến khích sự đổi mới trong việc thực hành bảo vệ môi trường và ứng dụng công nghệ số vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, điển hình như:

· 4 Nghị quyết trụ cột, trong đó có Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia;

· Luật Bảo vệ môi trường và các quy định liên quan như Nghị định 08/2022/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 05/2025/NĐ-CP; Quyết định số 21/2025/QĐ‑TTG về tiêu chí môi trường và việc xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh; Quyết định 13/2024/QĐ‑TTg quy định các cơ sở / ngành phải lập báo cáo kiểm kê khí nhà kính… → Cụ thể hóa về các trách nhiệm của cá nhân, doanh nghiệp với môi trường, các ưu đãi, chính sách khuyến khích và các thuế phí bảo vệ môi trường…

· Luật Khoa học công nghệ & Đổi mới sáng tạo 2025 và quy định có liên quan, bao gồm Danh mục các lĩnh vực Khoa học công nghệ được khuyến khích đầu tư…

· Các chính sách ưu đãi về thuế, vốn vay cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực môi trường và khoa học công nghệ, theo đó nhiều sáng kiến mới và mức ưu đãi mở rộng hơn được đặt ra, nhằm thúc đẩy hơn nữa quá trình chuyển đổi kép của doanh nghiệp

Tại sao phải đổi mới – và đổi mới ra sao?

Động lực: Thông qua chuyển đổi kép và tuân thủ ESG, các doanh nghiệp có thể đạt được nhiều lợi ích:

· Lợi ích kinh tế: (1) Nâng cao hiệu quả hoạt động, tối ưu hóa chi phí và sử dụng tài nguyên, nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp. (2) ESG đóng vai trò như một “hộ chiếu” để tiếp cận tài chính xanh, thị trường xuất khẩu và chuỗi cung ứng quốc tế. (3) Thu hút đầu tư và mở rộng cơ hội kinh doanh quốc tế, đóng góp tích cực cho nền kinh tế quốc dân.

· Lợi ích xã hội: (1) Tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với môi trường và cộng đồng địa phương. (2) Giáo dục và truyền cảm hứng cho nhân viên, đối tác và khách hàng áp dụng lối sống và thực hành bền vững.

· Ý nghĩa môi trường: (1) Giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện quản lý chất thải và thúc đẩy sử dụng hiệu quả tài nguyên. (2) Khuyến khích nền kinh tế tuần hoàn, tái chế và tiết kiệm năng lượng. (3) Bảo vệ đa dạng sinh học và hướng doanh nghiệp phát triển bền vững lâu dài.

CÁCH THỨC: Đánh giá – Thiết lập mục tiêu – Tích hợp – Giám sát & Cải thiện. Chỉ với một số thao tác đơn giản, doanh nghiệp có thể theo đuổi chuyển đổi xanh và ESG với chi phí thấp, chẳng hạn như tắt thiết bị khi không sử dụng, phân loại rác, tái sử dụng giấy, nhựa; thúc đẩy số hóa dữ liệu; hoặc xây dựng các chương trình đào tạo nội bộ và các chiến dịch cộng đồng vì môi trường.

Lan tỏa tới doanh nghiệp…

Đáp lại, các doanh nghiệp Việt Nam đang tổ chức lại và áp dụng công nghệ trên quy mô lớn. Đến năm 2023, khoảng 47% công ty đã bắt đầu chuyển đổi số, trong khi 40% đã đặt ra các cam kết ESG và 48,7% cho rằng việc giảm phát thải và chuyển đổi xanh là cần thiết. (Theleader.vn)

Một số công ty lớn đang dẫn đầu quá trình chuyển đổi kép: Nestlé Việt Nam kết hợp tìm nguồn cung ứng có trách nhiệm với thực hành chuỗi cung ứng xanh và kỹ thuật số, trong khi SCG Việt Nam tích hợp tư duy xanh trong chuỗi sản xuất của mình, sản xuất “xi măng carbon thấp” với lượng khí thải thấp hơn khoảng 20%.

Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ cũng đang tích cực đón nhận xu hướng này. Chẳng hạn, Công ty Mắc ca Đại Việt, một công ty nhỏ trong lĩnh vực sản xuất và phân phối hạt mắc ca, đã chủ động tham gia vào các hoạt động tái chế và các dự án trồng rừng, đồng thời đầu tư nâng cấp dây chuyền sản xuất, cơ sở nghiên cứu và phát triển, cùng hệ thống quản lý nội bộ.

Các chuyên gia cảnh báo Việt Nam phải hành động nhanh chóng để duy trì tính cạnh tranh. Chuyển đổi xanh và bền vững đòi hỏi đầu tư đáng kể vào thiết bị hiện đại, tiết kiệm năng lượng mà doanh nghiệp không thể tự thực hiện. Do đó, các quỹ đầu tư xanh, hỗ trợ kỹ thuật, viện trợ dài hạn, cũng như sự hợp tác giữa các doanh nghiệp và tổ chức tài chính là rất cần thiết. Dù vậy, trên thực tế, nguồn lực này vẫn còn khá hạn chế, gây thách thức đáng kể cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, ngay cả khi họ đã chủ động thay đổi.

Sự cần thiết của Dịch vụ tư vấn pháp lý

Chuyển đổi kép và ESG là cho một hành trình phức tạp, đòi hỏi chiến lược toàn diện, chuyên môn pháp lý và khả năng thực hiện thực tế. Đây là nơi Công ty Luật Midland & Partners có thể hỗ trợ hiệu quả cho các doanh nghiệp với các vai trò quan trọng như:

· Tư vấn tuân thủ ESG: Hỗ trợ xây dựng và triển khai chính sách ESG, đảm bảo tuân thủ pháp luật Việt Nam và quốc tế

· Hỗ trợ tham gia các giải thưởng trong nước và quốc tế: như Giải thưởng CSI, khi đã có khách hàng (Mắc Ca Đại Việt) được vinh doanh Top 100 CSI 2025, giúp nâng cao uy tín và hình ảnh thương hiệu

· Xây dựng chiến lược chuyển đổi xanh và chuyển đổi số: Thiết kế lộ trình chuyển đổi, thúc đẩy đầu tư xanh và đổi mới công nghệ, tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh.

· Tư vấn đầu tư xanh và huy động vốn: Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các quỹ đầu tư, kết nối với khách hàng tiềm năng.

· Nâng cao năng lực nội bộ: Cung cấp các chương trình đào tạo về ESG, chuyển đổi xanh và quản trị bền vững.