Một Số Điểm Mới Trong Luật Bảo Hiểm Xã Hội và Luật Bảo Hiểm Y Tế Sửa đổi

Từ ngày 01/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 (Luật BHXH 2024) và Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi năm 2024 (Luật BHYT sửa đổi 2024) sẽ chính thức có hiệu lực, đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam. Các quy định mới không chỉ mở rộng quyền lợi cho người lao động mà còn đặt ra yêu cầu cao hơn đối với doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật về bảo hiểm.

Dưới đây là một số điểm đáng chú ý:

1. Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc

Khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024 đã mở rộng đáng kể đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm:

• Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh;
• Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố;
• Người lao động làm việc không trọn thời gian nhưng có thu nhập bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhất;
• Người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương;
• Các trường hợp có hợp đồng lao động nhưng được ký dưới tên gọi khác (miễn có trả lương, có sự quản lý, điều hành);
• Dân quân thường trực;
• Vợ hoặc chồng đi công tác nhiệm kỳ ở nước ngoài có hưởng sinh hoạt phí.

Quy định này phù hợp với định hướng cải cách tại Nghị quyết 28-NQ/TW, nhằm mở rộng diện bao phủ của BHXH và thích ứng với sự đa dạng ngày càng lớn của thị trường lao động.

2. Siết chặt xử phạt hành vi chậm hoặc trốn đóng BHXH và BHYT

Luật BHXH 2024 và Luật BHYT sửa đổi 2024 quy định rõ:

• Phân biệt rõ ràng giữa hành vi chậm đóng và trốn đóng;
• Buộc truy nộp đầy đủ số tiền chậm/trốn đóng kèm khoản lãi 0,03%/ngày trên tổng số tiền vi phạm;
• Xử phạt hành chính theo quy định hiện hành;
• Không được xem xét khen thưởng hoặc trao tặng danh hiệu thi đua;
• Truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi trốn đóng (nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm).

Các quy định này tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, nâng cao tính minh bạch và tính răn đe đối với hành vi vi phạm, dù mức xử phạt hành chính hiện vẫn áp dụng theo các Nghị định 12/2022/NĐ-CP và 117/2020/NĐ-CP.

3. Điều chỉnh thời hạn đăng ký tham gia BHXH bắt buộc

Từ 01/7/2025, người sử dụng lao động có trách nhiệm kê khai và nộp hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc trong vòng 30 ngày kể từ ngày người lao động thuộc đối tượng phải tham gia, thay vì căn cứ vào ngày ký hợp đồng như trước đây (theo Luật BHXH 2014).

4. Bảo đảm tốt hơn quyền lợi của người lao động

Luật BHXH 2024 bổ sung nhiều quy định mang tính nhân văn và thực tiễn hơn, như:

• Cho phép hưởng chế độ ốm đau đối với ngày nghỉ không trọn ngày;
• Bổ sung điều kiện hưởng chế độ thai sản khi sinh con với trường hợp nghỉ việc để điều trị vô sinh;
• Quỹ BHXH sẽ đóng BHYT cho người lao động nghỉ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên/tháng;
• Giảm điều kiện hưởng lương hưu từ 20 năm còn 15 năm tham gia BHXH;
• Xác định mức lương hưu dựa trên mức tham chiếu mới thay thế mức lương cơ sở.

5. Mở rộng quyền và trách nhiệm của người sử dụng lao động

Quyền lợi mới của doanh nghiệp:

• Được tạm dừng đóng BHXH bắt buộc theo quy định tại Điều 37;
• Được cơ quan BHXH hướng dẫn thủ tục và trình tự thực hiện bảo hiểm xã hội .

Trách nhiệm bổ sung:

• Bồi thường thiệt hại nếu vi phạm nghĩa vụ với người lao động;
• Phối hợp với cơ quan BHXH thu hồi các khoản chi sai;
• Cập nhật thông tin và trả sổ BHXH đúng hạn cho người lao động.

Những thay đổi này buộc doanh nghiệp phải tăng cường năng lực quản trị nhân sự và tuân thủ pháp lý để tránh rủi ro trong thực tiễn.

Đánh giá của Midland & Partners:

Từ góc độ pháp lý và thực tiễn doanh nghiệp, Midland & Partners nhận định rằng Luật BHXH năm 2024 và Luật BHYT sửa đổi năm 2024 thể hiện nỗ lực cải cách toàn diện hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam, với định hướng mở rộng diện bao phủ, nâng cao tính tuân thủ và tăng cường trách nhiệm của các chủ thể liên quan.

Đối với doanh nghiệp, các quy định mới đặt ra áp lực tuân thủ lớn hơn, đặc biệt trong việc rà soát lại toàn bộ cấu trúc lao động, thời hạn kê khai BHXH, xử lý hồ sơ pháp lý, và kiểm soát các rủi ro liên quan đến truy thu, xử phạt hành chính hoặc hình sự. Đồng thời, những thay đổi cũng mở ra cơ hội giúp doanh nghiệp chuẩn hóa quy trình quản trị nhân sự, gia tăng tính minh bạch và xây dựng môi trường làm việc bền vững, nhân văn.

Midland & Partners khuyến nghị các doanh nghiệp:

• Chủ động đánh giá lại quy trình lao động – tiền lương – bảo hiểm, bao gồm cả lao động không chính thức hoặc hợp đồng ngắn hạn;
• Huấn luyện bộ phận nhân sự và kế toán về các thay đổi pháp lý sắp có hiệu lực;
• Cân nhắc áp dụng các công cụ số hóa quản trị nhân sự để theo dõi thời hạn kê khai và nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT;
• Thiết lập quy trình nội bộ xử lý vi phạm và truy thu, tránh phát sinh nghĩa vụ bồi thường hoặc bị xử lý hình sự không đáng có.

Với vai trò là đối tác pháp lý đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp, Midland & Partners luôn sẵn sàng hỗ trợ tư vấn, rà soát hệ thống pháp lý và cung cấp giải pháp tuân thủ toàn diện, giúp doanh nghiệp thích ứng hiệu quả với những thay đổi pháp luật từ tháng 7/2025.

By Thanh Ngân – Midland & Partners